Historie
Publicatie: Maasgouw 1879
De Futel 1
De Nüschtad 2, èns en plaatsch mit wäl
En mit e schterk kasteel,
Al is ze nu e simpel dörp,
Vereerde zeer fideel
Es pátrones Sinte-Birgit,
En koumaad 3 op te welt;
Mä hieveur waor bie boerelü
Hör feest nog al geteld.
Van alle kanjtjen koumen zie
Där här 4 in höer oktaaf
En reipen veur h:un kui en :os
Birgitte’s zänghen aaf
​
Zie koumen mit heel voël vertroe’n
En gein läeg henj doebie;
Waat waor in ’t veurdeil van de kirk
En van de börgerie
Nu woordt waal èns al dat profiet
Totaal veur hün mankeirt
Door ’t wäer, dat nu ouch nog zo dèks
De lü ein hoap rüïneirt.
Want eine nate weinjtjer noum
De Nüschtädter graof mit 5
Gein angher lü bezuikden dan
D’oktaaf van Sinte-Birgit.
​
Dit överkoúm hün ménnig jaor
En maakte hün bedrökt;
Het feest vervéil, nu het zo dèks
Door ’t wäer al waor mislökt
De Wiesheid van de schtad begreep
Dat dit niet zó koos gaon,
En brouk zich lang de kop dörmit
Waat hie mous zeen gedaon.
Het feest verzètten koos ze niet
Mä, es het muig’lik waor,
Zou het toeschen 6 mit en angher plaatsch
Hoër helpen ut ’t gevoar.
Ze zuikde nu ene patroon
Da in de zomer koum,
Wotäenghe ’t dörrep, dat höem haauw,
Hoër patrones dan noum.
Nù koos me zeen wie Sinte-Birgit
Door anghere woordt begeert;
​
Broukzittert bouw 7 veur höer Sint-Jan
Dä ’t vruiger haauw geeerd.
De Nüschtad noum höm daadlik aan;
Zien Feest viel in den tied
Wo ze van groote natigheid
Haopde te zeen bevried.
Mä wenig wun ze bie den toesch,
Al haauw ze vöel verwacht
Waar ’t wäer ouch dreug zie zaod, Sint-Jan
Woordt toch niet erg bedacht
Mär Sint-Birgit in Broukzittert
Bezuikden junk en aauwt;
De groote luip nao höer oktaaf
Is nu nog neit verflaauwt.
Doa ’t doon van einen schlechten toesch
Verfutlen heischt in ’t plat,
Is futel al sär langen tied
De bienaam van Nüschtad
​
​
Sint Brigida
Sint Jan
Bron: "Nieuwstadt van stad, tot dorp" 1977
1. Futel van futelen = verkwanselen, voor een appel en een ei verkopen
In het Sittardsch dialekt wordt de u als
Deutsche u (oe) uitgesproken.
2. Nieuwstadt, eene gewezen Geldersche vestiging, is gelegen aan den voet der heuvelen, waarop de kerspels Millen en Havert van het voormalig ambt Millen, thans kreits Heinsberg, zijn gebouwd, in eene vlakte die het water ontvangt, dat van de hoogten nabij Sittard en de aangrenzende dorpen zich langs Susteren een weg baant naar de Maas. Deze plaats was vroeger bij ongunstig weer niet genaakbaar, daar de toegangswegen naar de stad, door het vocht doorweekt, vooral des winters onbegaanbaar waren. Vóór eeuwen – dus verhaalt ons de sage - werd Nieuwstadt de H. Brigida vereerd; haar feest viel echter in een slecht seizoen (1 februari), wanneer de geloovigen niet dan moeielijk in de stad konden komen. Men verruilde daarom, biet zonder groot nadeel den offer der kerk, de H. Brigida met de H. Johannes van Broeksittard, die op 24 juni wordt gefierd.
Sedert dien tijd heeft Nieuwstadt den naam van futel (foetel).
3.Koumaad = Koemeid
4. Där här = daarheen
5. Graof mit nümme of mit laote = beet nemen. Hier dus met andere woorden: de Nieuwstadters hadden van een natten winter veel te lijden.
6. Toeschen = ruilen : toesch = ruil
Te Sittard, even als in de meeste plaatsen van Limburg wordt de sch als Duitsche sch (gelijk in schreiben) uitgesproken.
7. Bouw, onv. Verl. Tijd van beijen = bieden; bouw = bood